Ik wandelde om de tijd te overbruggen een boekhandel in op station Londen St. Pancras. Het was een kleine, maar mooi ingerichte winkel, en ik deed mijn best om met mijn grote backpack nergens tegen aan te stoten. Automatisch vond ik mezelf terug in de afdeling religie en filosofie en ik sloeg geïnteresseerd een modern uitziend boek open, dat beloofde een bondige samenvatting te zijn van de kerkgeschiedenis. Ik ging de inhoudsopgave langs. Een lange lijst namen. Allemaal mannen, op één vrouw na.
Teleurgesteld sloeg ik het boek dicht. De afgelopen tijd was ik me steeds bewuster geworden van het gebrek aan vrouwelijke namen in de overzichtswerken van theologie en filosofie. Ik was me daarmee bezig gaan houden toen ik mezelf had betrapt op een voorkeur voor het werk van mannen. Als ik me wilde verdiepen in een bepaald onderwerp, vaak iets dat met theologie of kerk te maken had, dan koos ik het liefst voor een boek van een mannelijke denker. Waarom was dat?
een studie vol mannennamen
Ik dacht terug aan mijn studie theologie, waar de meerderheid van ons studiemateriaal door mannen geschreven was. De namen die bij de verschillende vakken besproken werden, of het nu ethiek, dogmatiek of kerkgeschiedenis was, waren bijna uitsluitend die van mannen. Sterker nog, ik kan me precies herinneren bij welke gelegenheden het werk van een vrouw besproken werd: dat was de uitzondering. Misschien was het niet zo gek dat ik automatisch greep naar het werk van mannen. Mij was, onbewust weliswaar, aangeleerd dat enkel theologie van mannen het waard was bestudeerd te worden. Een gedachte die versterkt was doordat ik was opgegroeid in een kerkelijke omgeving waar mannen de dienst uitmaakten.
Eén van die gelegenheden dat tijdens mijn studie een vrouwennaam voorbij kwam, was toen we een preek bespraken van Barbara Brown Taylor. Haar naam bleef bij me hangen en toen ik later een boek van haar las, was ik verkocht. Het was geen academische theologie, maar wel een fascinerend persoonlijk verhaal over haar weg in de kerk. Ik las daarna alle boeken die ik van haar te pakken kon krijgen. Vanaf dat moment was de weg geopend.
De jaren daarna bleef ik zoeken naar inspirerende vrouwen. Er was iets in hun werk dat mij aansprak. Was het de herkenning van hun ervaringen, of de manier waarop zij het alledaagse leven verbonden aan theologische ideeën? Ik ontdekte dat er heus niet alleen mannen systematische theologie aan de universiteit bedreven, dat er allerlei vrouwen waren die net zulke dikke en serieuze boeken schreven. Ik moest alleen een hobbel nemen en mezelf bestraffend toespreken als ik weer eens dacht dat hun werk vast niet zo wijs en diepgravend zou zijn als dat van hun mannelijke collega’s.
een ongekende rijkdom
Zo ontdekte ik langzamerhand een heel nieuwe wereld. Niet alleen die van hedendaagse Westerse theologen, maar ook van niet-Westerse theologen en van vrouwen uit een lang vergeten geschiedenis. Het waren niet meer de grote namen van Augustinus, Thomas van Aquino, Immanuel Kant en Karl Barth die mij boeiden. Ik ontdekte het verbluffende werk van Simone Weil en Etty Hillesum, de slimme theologie van Dorothee Sölle en Rosemary Radford Ruether, de intense mystiek van Hadewijch en Juliana van Norwich, de onbekende kant van Dorothy Sayers en Madeleine l’Engle, de radicale levenswijze van Dorothy Day en moeder Theresa, en de rijke wereld van niet-Westerse denkers als Mercy Amba Oduyoye en Kwok Pui-lan.
Die vrouwennamen zijn er wel. Minder dan mannennamen – natuurlijk. Omdat vrouwen niet dezelfde kansen op opleiding en ontwikkeling kregen, en gemakkelijker aan de kant gezet en vergeten werden. Maar ze zijn er.
Wachtend op de Eurostar naar Nederland kwam er op het gure Londense station een idee in me op. Wat nu als ik een plek op het internet creëer waar ik al die vergeten verhalen kan verzamelen? Als mijn zoektocht naar de vrouwennamen in onze kerk- en theologiegeschiedenis een gezamenlijke zoektocht kan worden?
hoe meer ik wist, hoe meer ik zag
Het heeft mij geholpen om de verhalen van vrouwelijke theologen en denkers te leren kennen, het gaf mij meer zelfvertrouwen en zelfbewustzijn. Ik heb eindelijk de wijsheid van vrouwen leren bewonderen en daarmee voluit te omarmen dat ook ik een vrouw ben.
En hoe langer ik hiermee bezig ben, hoe scherper ik ook de onbewuste vooroordelen bij mezelf zie. Ik moet nog steeds hard werken om die tegen te spreken. Om te geloven dat ik als vrouw net zoveel recht van spreken heb als de man die naast mij zit. Dat mijn gedachten over theologie en geloof niet minder slim zijn. Dat een groep vrouwen die een boek bespreekt niet onbenulliger is dan een groep mannen. Dat een vrouwelijke leider hetzelfde respect van mij verdient als een mannelijke leider.
vrome vrouwen als inspiratiebron
Ik hoop dat Vrome Vrouwen datzelfde ook teweeg kan brengen bij anderen. Dat er meer mensen nieuwsgierig worden naar vergeten verhalen van vrouwen. Ik hoop dat het kan helpen om onze blik te verruimen, open te staan voor mensen die we tot dan toe niet opmerkten, en misschien zelfs wel leren zien welke verhalen we ook nu nog bewust of onbewust negeren.
Ik hoop dat Vrome Vrouwen inspirerend is voor mensen binnen en buiten de kerk. Binnen de kerk, omdat ook daar nog zo vaak een mannencultuur heerst en het typisch vrouwelijke wordt afgedaan als minder belangrijk. Buiten de kerk, omdat daar zoveel mensen zijn die met een negatief beeld de kerk hebben verlaten – die misschien wel verlangden naar een inclusieve gemeenschap, maar die niet vonden.
Vrome Vrouwen wil laten zien dat de verbluffende creativiteit en wijsheid en schoonheid van mensen nog diverser is dan we al wisten.
(Photo by Karl Magnuson on Unsplash)
Vrome Vrouwen 